Bestraling gynaecologische kanker
Met radiotherapie worden de cellen van een gezwel zó beschadigd dat ze zich niet verder kunnen delen of dat hun stofwisseling ontregeld raakt. De kankercellen sterven dan af.
Helaas raken gezonde cellen ook beschadigd. Deze gezonde cellen herstellen zich gelukkig beter dan kankercellen. Dat is een belangrijk verschil. Want zo kunnen we de kankercellen doden, terwijl de gezonde cellen zich weer herstellen.
Behandelplan van de radiotherapeut
De specialist die u behandelt met bestraling is de radiotherapeut. De radiotherapeut bepaalt zorgvuldig welk type bestraling u krijgt, welke plek bestraald moet worden en hoeveel bestralingen u nodig hebt. Dat hangt af van het soort kanker dat u hebt.
Meer informatie over bestraling
Op de algemene pagina 'bestraling' kunt u meer lezen over bestraling.
Uitwendige en inwendige bestraling
We kunnen gynaecologische kanker behandelen met uitwendige bestraling (met een stralenbundel van buitenaf), inwendige bestraling (via een buisje in uw vagina) of een combinatie daarvan. Vormen van gynaecologische kanker zijn: baarmoederkanker, baarmoederhalskanker, eierstokkanker en vulvakanker.
De behandeling
Voorbereiding
Tijdens de behandeling
Na de behandeling
Bijwerkingen
Voorbereiding
Bij uitwendige bestraling
Voor de bestralingsbehandeling begint, brengen we het te bestralen gebied met een CT-scan in beeld. Soms brengen we een plastic staafje in de schede in. Op die manier kunnen we de ondergrens van het bestralingsgebied goed bepalen. Met tattoeagepuntjes leggen we het te bestralen gebied vast. Soms is nog aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld een MRI- of PET scan.
Bij inwendige bestraling (brachytherapie) van baarmoederhalskanker met 1 nacht ziekenhuisopname
- Voor de behandeling moet uw maag zo leeg mogelijk zijn. Vanaf 6 uur voor de behandeling mag u niks meer eten. Heldere vloeistoffen mag u tot 2 uur voor de behandeling nog drinken.
- Voor de hygiëne tijdens de operatie vragen wij u om voordat u naar het ziekenhuis komt te wassen, uw tanden te poetsen en nagellak of make-up te verwijderen.
- Neem uw medicijnen in de originele verpakking mee naar het ziekenhuis en de spullen die u nodig hebt voor een eventuele overnachting.
- Bij een inwendige PDR-bestraling krijgt u van uw arts een laxeermiddel dat uw darmen schoonmaakt. Een aantal dagen voor de bestraling begint u met dit laxeermiddel. Uw arts geeft u hier meer uitleg over.
Bij inwendige bestraling (brachytherapie) van andere gynaecologische kankers zonder ziekenhuisopname
Bij deze behandeling hoeft u zelf geen voorbereidingen te treffen, u mag zich op afgesproken tijdstip melden bij balie 2 op de afdeling Radiotherapie.
Tijdens de behandeling
Gynaecologische kanker kunnen we op verschillende manieren bestralen:
Uitwendige bestraling
Bij uitwendige bestraling komt de straling uit een bestralingstoestel. De tumor wordt door de huid heen bestraald. Een behandeling bestaat meestal uit een serie bestralingen. Het aantal bestralingen is afhankelijk van de soort en de plaats van de tumor Elke week worden drie tot vijf bestralingen gegeven. Voor uitwendige bestraling hoeft u niet opgenomen te worden in het ziekenhuis.
De bestraling zelf duurt maar enkele minuten. Inclusief verkleden, het vinden van de juiste houding op de tafel en het instellen van het apparaat, bent u tien minuten tot een halfuur bezig met de behandeling. De radiotherapeut spreekt u een keer per week.
Inwendige bestraling van baarmoederhalskanker
Bij inwendige bestraling (brachytherapie) vindt de bestraling van binnenuit plaats. We brengen dan een radioactieve bron dichtbij de tumor. Hiervoor worden drie holle buisjes ingebracht in uw baarmoeder of vagina. Deze blijven daar tijdens de hele behandeling zitten. De buisjes samen noemen we een applicator. Via deze applicator kunnen we bestraling van binnenuit toepassen. We brengen de applicator in na een verdoving via een ruggenprik. U krijgt ook een blaaskatheter. U kunt tijdens de behandeling de katheter en de applicator voelen. Als dit pijn doet, zegt u dat alstublieft tegen de verpleging. Zij kunnen u extra pijnstilling geven. Na het inbrengen van de applicator wordt een MRI-scan gemaakt. Met behulp van die MRI-scan wordt het bestralingsplan gemaakt.
De behandeling bestaat uit twee keer een ziekenhuisopname met één overnachting. Tijdens één opname worden twee bestralingen uitgevoerd. Een bestraling duurt meestal enkele minuten tot een kwartier. Na de laatste bestraling verwijderen we de applicator en de katheter. Nadat u geplast hebt, mag u naar huis. Het kan nog gevoelig zijn in de buik, maar u kunt gewoon lopen.
Inwendige bestraling van andere gynaecologische kankers
Bij inwendige bestraling (brachytherapie) vindt de bestraling van binnenuit plaats. We brengen dan een radioactieve bron dichtbij de tumor. Hiervoor wordt een cilindervormige holle buis in de vagina ingebracht. Deze buis noemen we een applicator. Om te kijken of de applicator op de goede plek zit, wordt eerst een MRI-scan gemaakt. Daarna zal de bestraling plaatsvinden, waarbij een radioactieve bron door de applicator heengaat. U voelt hier niets van. Na de bestraling mag u zich opfrissen en weer naar huis gaan. De eerste keer duurt de afspraak in totaal ongeveer een uur. De tweede en derde keer zal het 30-45 minuten duren.
Na de behandeling
4 tot 6 weken na de laatste bestraling komt u op controle bij uw radiotherapeut. De controles gaan enkele jaren door. De ene keer is de controle bij uw verwijzend arts, de andere keer bij de radiotherapeut. Zij houden elkaar op de hoogte. Soms zijn er ook gecombineerde controles: dan is de radiotherapeut aanwezig op het spreekuur van uw behandelend arts.
Bijwerkingen
Bestraling kan leiden tot bijwerkingen. Welke bijwerkingen ontstaan en hoeveel last u krijgt, staat vooraf niet vast. Dat is afhankelijk van de plaats van de bestraling en de hoeveelheid straling. Ook variëren de bijwerkingen bij de verschillende soorten behandelingen.
Lichamelijke klachten
- Bestraling kan leiden tot vermoeidheid.
- Verminderde eetlust.
- Minder zin in seks.
- Haaruitval op plaats van bestraling: meestal is deze uitval tijdelijk, maar soms ook blijvend. Dit is afhankelijk van de hoeveelheid straling.
- Een rode en schilferige huid; soms ontstaan ook blaren op de huid.
- Bestraling van de onderbuik kan leiden tot misselijkheid, darmkrampen, verhoogde aandrang en slijmerige ontlasting.
- Als de eierstokken (mee)bestraald worden, verliezen deze na verloop van enige maanden hun functie. Hierdoor kan onvruchtbaarheid optreden, houdt de menstruatie op en kunnen er overgangsklachten ontstaan. Op de pagina vruchtbaarheid en kanker leest u welke maatregelen mogelijk zijn om de vruchtbaarheid zo goed mogelijk te behouden.
- Enige tijd na de bestraling is het mogelijk dat de vagina korter of nauwer is. Om dit zoveel mogelijk tegen te gaan kan de radiotherapeut het gebruik van vaseline-tampons adviseren.
- Na inwendige bestraling kan plassen gevoelig zijn.
Psychische gevolgen
Naast de lichamelijke bijwerkingen kunt u ook psychische gevolgen ondervinden. Die zijn niet het gevolg van de bestraling. Ze hebben meer te maken met de spanning van de ziekte en de behandeling, de onzekerheid over de toekomst en de vermoeidheid. Dat is alles bij elkaar ook erg veel om te verwerken.
Overige informatiebronnen
Zorgkosten
Het UMC Utrecht maakt ieder jaar afspraken met zorgverzekeraars over de tarieven van zorgkosten. Deze tarieven hebben invloed op de hoogte van uw zorgpremie. Wij vinden het belangrijk dat de tarieven voor u als patiënt zo inzichtelijk mogelijk zijn. Zo kunt u vooraf zien wat uw behandeling bij het ziekenhuis kost. Daarom kunt u hier alle tarieven voor behandelingen van de zes grote zorgverzekeraars bekijken.
