Oratie Geert-Jan Geersing: de huisarts als grensspecialist

Zorg moet niet alleen effectief zijn, maar ook persoonlijk, duurzaam en passend bij de leefwereld van mensen. Geert-Jan Geersing sprak op 18 november zijn oratie uit: Huisartsgeneeskunde, grenzeloos interessant. Als huisarts en hoogleraar liet hij zien hoe juist aan de grens van diagnostiek, behandeling en menselijke maat de grootste uitdagingen, maar ook de kansen liggen.

De Huisartsgeneeskunde is in de ogen van Geersing de meest boeiende plaats om te werken en om wetenschap in te bedrijven. In geen andere medische discipline komen zoveel grenzen voor; tussen ziekenhuis en thuis, ziekte en gezondheid, leven en dood, jong en oud. De Engelse huisarts en hoogleraar Martin Marshall noemde huisartsgeneeskunde al boundary specialism: de huisarts als grensspecialist. “Niet voor niets wordt aan de huisartsgeneeskunde vaak de term ‘de eerste lijn’ toegedicht: de frontlinie aan de grens van de zorg”, zegt Geersing. “Juist aan die grenzen vindt vernieuwing en innovatie plaats.”

De praktijk van elke dag verbeteren

Geersing illustreert dit met een praktijkvoorbeeld rond een longembolie, een afsluiting van een of meer longslagaderen door een bloedstolsel. “Een voorbeeld is het YEARS-algoritme dat we recent konden valideren in de huisartspraktijk. Een simpel algoritme gebaseerd op drie items: bloed ophoesten, tekenen van een trombosebeen, en de inschatting of longembolie de meest waarschijnlijke diagnose is. Dit zorgde ervoor dat de huisarts nog maar twintig procent van alle van een longembolie verdachte patiënten hoefde door te sturen, zonder dat er meer longemboliegevallen te laat werden doorgestuurd. Zo kan de academische huisarts met multidisciplinaire samenwerking de praktijk van elke dag verbeteren.”

Meer gepersonaliseerde benadering van zorg

Een tweede voorbeeld is het ziektebeeld atriumfibrilleren, waarbij de elektrische prikkelvorming en geleiding in de boezems van het hart zijn verstoord. Atriumfibrilleren is een complex ziektebeeld dat we nog niet volledig begrijpen. Voor sommige patiënten is het een progressieve aandoening die het hart aantast wat het risico op hartfalen en beroertes verhoogt. “We onderzoeken de relatie tussen atriale ziekte en atriumfibrilleren om deze ritmestoornis beter te begrijpen. Eerdere onderzoeken tonen aan dat er subtypes van atriumfibrilleren zijn waarbij het beroerterisico minder relevant is, wat het voorspellen van dit risico bemoeilijkt. Dit benadrukt de noodzaak voor een gepersonaliseerde benadering van zorg voor deze patiënten. Hier werken we samen met cardiologen en methodologen verder aan.”

Groeiende groep kwetsbare ouderen

Het personaliseren van de zorg is noodzakelijk om deze passend te maken aan de leefwereld van patiënten en het werkveld van de huisarts. Een eerste grensuitdaging is de groeiende groep kwetsbare ouderen met verschillende cardiovasculaire ziektes. Geersing: “Op het Europese cardiologencongres in 2023 presenteerden we de resultaten van de FRAIL-AF trial. Bij kwetsbare ouderen met atriumfibrilleren leidde het omzetten van een bekende, traditionele bloedverdunner naar een nieuw-ontwikkelde bloedverdunner tot 69 procent meer bloedingen. Een onverwachte bevinding, want het was totaal tegenovergesteld aan het bewijs bij niet-kwetsbare ouderen. Specifieke gerandomiseerde studies bij kwetsbare ouderen zijn noodzakelijk, omdat alleen dan een valide antwoord kan worden gegeven.”

Patiënten krijgen sneller een diagnostisch label

Een tweede grensuitdaging in de zorg betreft de toenemende beschikbaarheid van diagnostische testen en labels. De toenemende beschikbaarheid van steeds meer en steeds gevoeligere testen zorgt paradoxaal genoeg voor een vergroting van het dilemma voor de huisarts: patiënten krijgen sneller een diagnostisch label, want de testuitslag was afwijkend. “Dit noemen we ook wel overdiagnose. De reflex om bij dit ‘label’ vervolgens ook een behandeling te starten, ligt makkelijk op de loer. Behandeling is echter nooit zonder risico. Zo zal de behandeling met bloedverdunners bij atriumfibrilleren, niet alleen geen trombose voorkomen, het kan wel degelijk bijdragen aan een verhoogd bloedingsrisico.”

Over elkaars grenzen heen kijken

Naast deze uitdagingen spelen ook drie maatschappelijke factoren een rol: de stijgende zorgkosten, de schaarste op de arbeidsmarkt en de negatieve impact van toenemende diagnostiek op de CO2 voetafdruk van de zorg. “Het is duidelijk dat dit niet het probleem is van één persoon, organisatie of beroepsgroep, maar van meerdere stakeholders samen. Oplossingen moeten komen van het ‘over elkaars grenzen’ willen kijken en bereidheid ontwikkelen om uit je eigen grenspost te komen om zo de zorg te vernieuwen: academie en regio, ziekenhuis en huisarts, zorg en welzijn; ieder met zijn eigen rol maar multidisciplinair samenwerkend aan dezelfde puzzel: ‘boundary spanning’.”

“Het werken aan die grens én om er wetenschap te bedrijven, is mateloos en grenzeloos interessant”, concludeert Geersing. “Een plek waar ik nog jaren als praktiserend huisarts én wetenschapper in actief hoop te blijven, omdat werken in een divers team simpelweg leuker is. Het is nodig om de zorg voor patiënten te personaliseren, omdat grenzen aan groei zijn bereikt.”