Gezicht geven aan de toekomst

Hoe bereiden we de mond-, kaak- een aangezichtschirurgie voor op de toekomst?  Tijdens zijn oratie op 12 november blikt Eelco Bergsma, hoogleraar en afdelingshoofd Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie (MKA), vooruit op de toekomst van zorg, onderwijs en onderzoek. “We staan in de zorg op een kruispunt.”

In zijn oratie pleit Eelco voor scherpe keuzes in de zorg, waarbij taakverschuiving en samenwerking tussen verschillende zorginstellingen centraal staan. Ook benadrukt hij de noodzaak van toekomstgericht onderwijs en pleit hij voor duurzame innovatie in het onderzoek.

Slimmere zorg begint met duidelijke keuzes

De zorgvraag groeit, terwijl het aantal MKA-chirurgen afneemt. Meer zorg met hetzelfde budget vraagt om scherpe keuzes. “Het principe ‘de juiste zorg op de juist plek’ helpt daarbij: eenvoudige zorg naar de eerste lijn (huisartsen, tandartsen), complexe zorg naar academische centra. Dat vraagt om een herverdeling van taken en nauwe samenwerking tussen behandelcentra, algemene en academische ziekenhuizen. Ook opleidingen moeten hierin meebewegen, bijvoorbeeld door meer stages buiten het academisch centrum,” licht Eelco toe.

Tegelijkertijd biedt innovatie in technologie kansen om slimmer te werken. Artificial intelligence (AI) kan processen versnellen en zorg verbeteren, maar vraagt om voorbereiding en duidelijke kaders. Ook de veranderende veiligheidssituatie vraagt om actie volgens Eelco. “De huidige tijd roept de vraag op: Hoe goed zijn wij als kaakchirurgen voorbereid op oorlogstrauma van het gezicht? Ik roep het veld op om deze uitdaging gezamenlijk in te vullen, waarbij het UMC Utrecht leiderschap zal tonen,” aldus Eelco.

Toekomstbestendig onderwijs

De opleiding tot MKA-chirurg is een van de langere trajecten in het ziekenhuis: men moet zowel basisarts als tandarts worden. Een traject van zo’n 13 tot 16 jaar. Dit vraagt erom vooraf na te denken over welke competenties een chirurg over al die jaren nodig gaat hebben. “De kaakchirurg van de toekomst opereert niet meer alleen met mes en boor, maar ook met muis en algoritme. Dat vraagt om heel andere competenties. Daarom moet het opleidingscurriculum digitale competenties omarmen.” Eelco stelt dat AI-toepassingen in het onderwijs moeten worden geïntegreerd. “De opleiding moet jonge artsen leren om AI te zien als een “collega” die hun werk kan verbeteren, maar die ook bias kan bevatten en dus menselijke monitoring vereist.”

Naast de technologische veranderingen ziet Eelco ook drastische veranderingen aankomen in het zorgmodel, onder andere een opkomst van zorg op afstand en samen beslissen. Ook dat vereist veranderingen in het onderwijs, zodat de kaakchirurg van morgen niet alleen betere maar ook efficiëntere en duurzamere zorg draagt. “Dat kan alleen als de AIOS en de opleider constante verandering kunnen en willen omarmen,” benadrukt Bergsma.

Onderzoek om de zorg overeind te houden

Het wetenschappelijk onderzoek binnen de leerstoel van Eelco loopt enorm uiteen. Te beginnen bij het onderzoek op het kleinste niveau: welke cellen en signaalstoffen spelen een rol bij botgenezing? Onderzoek op dit vlak brengt ons stap voor stap dichter bij het begrijpen én het nabootsen van deze processen. Een veelbelovende ontwikkeling hierin is het 3D-bioprinten van weefsel. Belangrijke stappen worden gezet om hiermee met levende cellen functionele mond-, kaak-, aangezicht weefsel te maken.

Een andere onderzoekslijn richt zich op aangeboren afwijkingen. Bijvoorbeeld op het gebied van schisis (een lip-, kaak- en/of gehemeltespleet) waar onder andere het effect van schisis op spraak op latere leeftijd wordt onderzocht. Ook loopt er veel oncologisch onderzoek bij hoofd-hals tumoren, waar chirurgische verwijdering vaak nog een centrale rol speelt. Voor een verbetering van de chirurgische uitkomsten is een nauwe samenwerking nodig van vele verschillende disciplines. Eelco pleit om deze reden voor een innovatiecentrum waar al deze disciplines samen komen – zorg, techniek en wetenschap onder één dak.

Eelco pleit bovendien voor een bredere benadering van onderzoek, waarbij er meer aandacht is voor maatschappelijke relevantie en duurzaamheid. “Het is van groot belang innovaties te ontwikkelen die zowel fundamentele medische vooruitgang bieden, maar ook de zorg goedkoper, toegankelijker en groener maken. En daarmee de zorg overeind houdt,” benadruk Eelco.