Hoe verbeteren we de zorg voor patiënten met zeldzame ziekten waarvoor nu nog geen behandelingen zijn? Deze vraag staat centraal in het werk van kinderarts Sabine Fuchs. Zij is per 15 april 2024 aangesteld als hoogleraar Metabole ziekten en innovatieve therapieën aan het UMC Utrecht. “Ik wil dit soort ziekten behandelbaar maken door me te richten op de genetische oorzaak.”

Read in English >

Metabole ziekten: diverse aandoeningen met een gezamenlijke kern

Metabole ziekten treffen meer dan 10.000 families in Nederland. Ze zijn vaak moeilijk behandelbaar en vormen een belangrijke oorzaak van kindersterfte. In haar onderzoek en binnen haar hoogleraarschap wil Sabine erachter komen wat er bij metabole ziekten overkoepelend is in deze grote groep van verschillende aandoeningen. Eén van de overkoepelende factoren is de oorzaak van deze ziekten: ze worden allemaal veroorzaakt door foutjes in het DNA.

“Door technieken te ontwikkelen om een aantal specifieke foutjes in verschillende organen te repareren wil ik de basis leggen om al dit soort ziekten te kunnen behandelen,” begint Sabine Fuchs, werkzaam als kinderarts en onderzoeksgroepsleider in het UMC Utrecht/ WKZ en actief binnen de speerpunten Child Health en Regenerative Medicine & Stem Cells. “Er zijn nu ongekende vernieuwende mogelijkheden op genetisch gebied. Daarbij blijft het van belang dat we de verschillende technieken op een verantwoordelijke en zeker ook veilige manier inzetten.”

Cel- en gentherapie zijn veelbelovend... 

“Als kinderarts metabole ziekten richt ik me op het verbeteren van de zorg door nieuwe therapieën te ontwikkelen waarbij genetische technieken een rol spelen,” gaat Sabine verder. “Met cel- en gentherapie is er eindelijk een reële kans op genezing bij metabole ziektes. De oorzaak van de ziekte wordt letterlijk in de kern aangepakt door het foutje in het DNA te repareren. Tot nu toe waren er vooral intensieve, symptomatische behandelingen voor handen.”

...maar ze moeten wel in het juiste orgaan terecht komen

Met de nieuwste technieken wordt in dit project gen-correctie gereedschap ontwikkeld om metabole ziekten te behandelen. Deze technologische vooruitgang maakt het mogelijk om de genetische oorzaak van vrijwel alle metabole ziekten te repareren, maar vooral in cellen in het laboratorium. Dat komt omdat deze cellen makkelijk te bereiken zijn. De volgende uitdaging is om deze gereedschappen naar de juiste plek in het lichaam te brengen.

Van de lever naar andere organen

Sabine werkte al aan transportsystemen naar de lever. Zij gaat zij zich ook richten op het beenmerg, het oog en de hersenen. “De lever is een belangrijk metabool orgaan dat bovendien relatief makkelijk bereikbaar is voor dit soort therapieën. Daar zijn we nu ook het verst mee gevorderd in het laboratorium. Hoe kunnen we de vertaling van innovaties uit onderzoek naar de kliniek versnellen? Voor de toekomst wil ik me zo mogelijk ook op het beenmerg richten. Beenmergtransplantaties zijn net als levertransplantaties een belangrijke behandeling voor metabole ziekten. Het voordeel is dat een behandeling buiten het lichaam kan plaatsvinden, als tussenstap naar directe behandeling in het lichaam.”

Ook het oog is interessant, want blindheid is erg invaliderend en je kan direct in het oog injecteren waardoor de therapie hoge lokale concentraties kan bereiken. En uiteindelijk de hersenen: “Hersenenschade leidt vaak tot ernstige symptomen bij patiënten met metabole ziekten. Daar wil ik me heel graag op richten, maar dit is wel het lastigste orgaan om te bereiken.”

Samenwerking voor de beste oplossing voor zoveel mogelijk patiënten

Sabine: “Patiënten met een metabole ziekte trekken vaak aan het kortste eind omdat ze in de minderheid zijn en daardoor minder aantrekkelijk voor medicijnontwikkeling.” Toch ziet Sabine allerlei kansen: “Binnen UMC Utrecht hebben veel patiënten te maken met een zeldzame erfelijke ziekte. Genetische therapieën zijn dus voor veel groepen en organen zeer interessant. Team Science en Open Science, ofwel samenwerking en openheid, kan de vaart in de ontwikkeling brengen in onderzoek, onderwijs en zorg. Ik hoop dat deze leerstoel zal leiden tot meer samenwerkingen en versnelling op dit gebied.”