Symposium Patiëntenparticipatie: samen werken aan kwaliteit!
Symposium Patiëntenparticipatie: samen werken aan kwaliteit!
Op vrijdag 20 november 2020 organiseerde de programmagroep patiëntenparticipatie van het UMC Utrecht het derde jaarlijkse symposium. Dit inspirerende symposium stond in het teken van kwaliteit van zorg. De centrale vraag: wat is kwaliteit van zorg en hoe wordt het perspectief van de patiënt hierbij betrokken? Patiënten, zorgprofessionals, studenten en collega’s van buiten het ziekenhuis gingen met elkaar in gesprek in de tot tv-studio omgetoverde aula Psychiatrie. De mensen thuis konden via e-mail deelnemen aan de discussie.
Dit verslag is voor iedereen die er graag bij had willen zijn, maar niet kon. Wil je graag meer lezen over een specifiek onderdeel van het symposium? Klik dan op één van de links in dit artikel.
Patiëntenparticipatie leeft binnen het UMC Utrecht. ‘Connecting Worlds – omdat ieder mens telt’, is de nieuwe strategie van 2020-2025. Het UMC Utrecht wil de patiënt actief betrekken om de zorg te verbeteren. Voorzitter Raad van Bestuur Margriet Schneider zei: ‘Kwaliteit van zorg is pas goed als de patiënt deze als goed ervaart’. Dit symposium ging verder in op deze thema’s, namelijk over de vraag; wat is kwaliteit en hoe betrek je structureel de patiënt bij de verbetering van de zorg? Sprekers met verschillende invalshoeken kregen 20 november de kans hun perspectief te laten horen. Ook werden filmpjes getoond met initiatieven van patiëntenparticipatie binnen het UMC Utrecht.
De vrijdagmiddag werd ingeleid door Maarten Imkamp, voorzitter cliëntenraad van het UMC Utrecht en Margriet Schneider, voorzitter Raad van Bestuur. Maarten verwees naar de bovengenoemde uitspraak van Margriet Schneider. Hij riep op om na te denken over hoe patiëntenparticipatie structureel kan worden ingebed in de verbetering van kwaliteit. Zo kunnen we, aldus Maarten, antwoord geven op de vraag wat voor patiënten belangrijk is. Margriet nam vervolgens het woord en vertelde dat ze trots is op dit symposium. Ze liet weten dat de uitkomsten van dit symposium worden gebruikt om nieuwe initiatieven vorm te geven.
De vaste tafelheren Hans van Delden, programmaleider patiëntenparticipatie, en Joop de Jager, lid cliëntenraad, stelden zich vervolgens voor. Zij ontvingen verschillende gasten en gingen met hen in gesprek.
Allereerst Jim van Os, tevens programmaleider patiëntenparticipatie. Hij gaf de inleiding op het thema ‘patiëntgerichte kwaliteit’. Hij vertelde dat binnen het programma patiëntenparticipatie een specifiek concept is ontwikkeld om kwaliteit te omschrijven. Dit concept, vormgegeven door gesprekken met patiënten, naasten en gegevens uit de literatuur, is ‘Samen begrijpen, samen beslissen, samen reflecteren en samen verbeteren’. Het is voor te stellen als een cirkelproces waar de stappen elkaar opvolgen. Samen begrijpen is de eerste stap. Het is een persoonlijke manier van kwaliteit benaderen.
Na de introductie gingen verschillende mensen in op de vraag:
Wat is kwaliteit volgens…?
De patiënt
Een vernieuwend perspectief komt van marktonderzoeker Nicole van der Eem. Zij presenteerde de resultaten van een onderzoek onder het patiëntenpanel van het UMC Utrecht. In totaal hadden 464 patiënten deelgenomen aan het onderzoek. Zij hadden nagedacht over de vraag ‘wat is kwaliteit?’ Veel patiënten dachten aan eigenschappen die te relateren zijn aan de zorgverlener, zowel persoonlijke als medisch-technische aspecten. Ook communicatie werd veel genoemd door het panel. De patiënten dachten bij samen beslissen het meest aan uitleg over behandeling en bewustmaken van keuzemogelijkheden. Joop de Jager, lid cliëntenraad, reageerde: ‘Ik begrijp waarom de eigenschappen van de zorgprofessional vaak genoemd worden. Een vertrouwensbasis opbouwen is heel belangrijk.’ Hans van Delden haakt hierop aan en voegde toe: ‘Dokters hebben de expertise, maar alleen jij als patiënt weet alles over jouw leven.’ Joop antwoordde instemmend en vertelde over een digitale vragenlijst voor patiënten, ontwikkeld in het UMC Utrecht. ‘Wij leren u graag kennen! is speciaal voor vragen over de situatie en leefwereld van de patiënt. Een fantastisch initiatief’, aldus Joop.
De zorgprofessional
Toen was het de beurt aan de zorgprofessionals. Willem Suyker, hoogleraar cardiothoracale chirurgie en Bert van Rixtel, verpleegkundig specialist, namen plaats aan de tafel. Willem benadrukte het belang van luisteren en aandacht hebben voor de patiënt. ‘Ken uw patiënt en peil wat de behoefte is. Ga in gesprek en kom er achter wat de zorgvraag is.’ Om samen te kunnen beslissen heeft de patiënt informatie nodig. Maar hoeveel informatie en tot waar moet je gaan? Vragen die nodig zijn om te stellen volgens Willem. Bert nam het woord en ging verder. Hij vertelde dat je op verschillende manieren informatie op het niveau van de patiënt kan overbrengen. Hij werkte zelf onder ander met een video-patiëntenfolder. Deze speciaal ontwikkelde, digitale folder bevat uitlegfilmpjes voor patiënten. En alle moeite is niet voor niets, volgens Bert. ‘Mensen actief betrekken werkt: zij komen beter door de behandeling heen’.
Willem en Bert spraken verder over intercollegiale toetsing. ‘Patiënten kunnen niet altijd goed oordelen over de kwaliteit in de behandeling. Daar komt intercollegiale samenwerking om de hoek kijken. Het vraagt een veilige sfeer om als collega’s onder elkaar de resultaten van de behandeling te bespreken. Door een open gesprek kun je leren van een ander. Dit kan door samen te zoeken naar verbetering, maar ook zeker te leren van zaken die goed gaan.
De wetenschappelijke literatuur
‘In dit symposium komt niet alleen de gevestigde orde aan bod, maar ook de kwaliteit van de toekomst.’ zei Hans van Delden als introductie van vierdejaars geneeskunde student Emma Hacking. Zij heeft wetenschappelijke literatuur onderzocht over kwaliteit van zorg vanuit het perfectief van de patiënt. Haar bevindingen: een belangrijke factor van kwaliteit is de interactie tussen zorgprofessional en patiënt. De communicatie, praten én luisteren kwam duidelijk in de literatuur naar voren.
Wat is er veranderd in denken over kwaliteit van zorg?
Marcel Albers, directeur, directie Kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid UMC Utrecht, legde uit hoe over veiligheid kan worden gedacht. ‘Wat gaat er fout en wat kan er beter? Het is ook goed om te kijken waarom dingen heel vaak wél goed gaan.’ Marcel vertelde over een beweging van veiligheid op basis van controle, naar veiligheid op basis van vertrouwen. Voor vertrouwen is, net als bij de intercollegiale toetsing waar Willem Suyker over sprak, een veilige sfeer nodig. ‘De machtsverhouding tussen zorgprofessional en patiënt verandert. Patiënten kunnen meer van zich laten horen en zorgprofessionals leren hiermee om te gaan’. Marcel concludeerde: ‘Ga het maar gewoon doen en kijk waar je tegenaan loopt.’
De bijdrage van onderwijs
Een gaaf initiatief werd geïntroduceerd door Charlotte Eijkelboom, coördinator in de opleiding geneeskunde. Ze liet aan de hand van een interessant project zien dat ook binnen het onderwijs patiëntenparticipatie leeft. CLIKCS is een project waar studenten samen met patiënten een kennisclip maken. Deze kennisclip gaat over een onderwerp dat voor de patiënt belangrijk is. Studenten leren door te praten met de patiënt waar de informatiebehoefte ligt.
Hoe nu verder?
Speciaal om deze vraag te beantwoorden is voormalig bestuurder PGOsupport Joos Vaessens naar de aula Psychiatrie gekomen. ‘Ik ben onder de indruk van de aandacht voor patiëntenparticipatie.’ Hij constateerde dat de verhalen met name gingen over het contact tussen de zorgprofessional en de patiënt. Joos deed een suggestie om het breder te trekken door te kijken naar het voor- en natraject van een patiënt. ‘Door de patiënt centraal te stellen gaat kwaliteit van zorg ook direct over kwaliteit van leven.’ Een andere manier van breder kijken is op beleidsniveau. ‘Op die manier kan de collectieve inbreng van patiënten worden vergroot.’ Tot slot ging hij in op de veranderde machtsverhouding tussen zorgprofessional en patiënt. Hij beschreef een interessante kijk op patiëntenparticipatie. Joos zei: ‘Waarom gaat het hier niet over verpleegkundigenparticipatie of artsenparticipatie, het gaat ten slotte over mijn leven.’
Heb je zelf een mooi idee of heb je vragen naar aanleiding van dit verslag, neem dan contact met ons op via patiëntenparticipatie@umcutrecht.nl