Als wetenschappers meer weten over slagaderverkalking kunnen zij in de toekomst nieuwe behandelingen ontwikkelen voor hart- en vaatziekten die bij mensen met slagaderverkalking kunnen ontstaan. Een betere kijk op slagaderverkalking is mogelijk door een atlas van celtypes voor slagaderverkalking te maken. Onderzoekers van het UMC Utrecht en de University of Virginia ontvingen samen een beurs van 200.000 dollar om deze atlas nu te maken. 

Bij mensen met slagaderverkalking wordt de wand van de slagaderen door verkalking dikker en vormt zich een plaque. Met de beurs van de Chan Zuckerberg Initiative gaan universitair docent Sander van der Laan van het UMC Utrecht en wetenschappers Clint Miller en Chongzhi Zang van de University of Virginia in de VS samen een atlas creëren van celtypes voor slagaderverkalking en  de rol van deze celtypes bij het ontstaan van zulke plaques. Sander legt uit: “We gaan een atlas maken waarin staat welke verschillende soorten celtypes, of ‘single-cells’, er voorkomen in de plaques van de kransslagader en de halsslagader bij volwassenen. Met deze atlas kunnen we in de toekomst nieuwe behandelingen ontwikkelen voor ziekten zoals hartinfarct, beroerte, TIA of etalagebenen, die bij mensen met slagaderverkalking kunnen ontstaan.”

Datasets

Voor de atlas van verschillende celtypes gebruiken de drie onderzoekers datasets, die voor iedereen beschikbaar zijn, waaronder één waar de onderzoekers recent over publiceerden. “Ons hoofddoel van deze ‘single-cell’-atlas, MetaPlaq genaamd, is het in kaart brengen van welke celtypes en transitionele cel-subtypes precies betrokken zijn bij het ontstaan en doorgroeien van plaques. De MetaPlaq-atlas zal ons aanwijzingen opleveren over de rol van vasculaire en immuuncellen en de  specifieke celtypes die verantwoordelijk zijn voor plaques.”, vervolgt Sander.

Atlas voor alle wetenschappers

Als de atlas klaar is, kunnen alle wetenschappers op gebied van complexe genetica en single-cell-onderzoek deze gebruiken als referentie bij genoomwijde associatie-studies. Zo kunnen wetenschappers over de hele wereld een uitgebreid open-source single-cel web-portaal voor slagaderverkalking gebruiken, geheel in de geest van Open Science. Sander: “Dit webportaal is ontworpen voor álle (klinische) onderzoekers, niet alleen voor collega’s die goed overweg kunnen met grote datasets. Zo kunnen veel meer collega-onderzoekers via MetaPlaq relevante inzichten krijgen in de verschillende celtypes en de moleculaire mechanismen. Ook denken wij dat onze atlas hen zo mogelijke aangrijpingspunten biedt voor de ontwikkeling nieuwe geneesmiddelen tegen slagaderverkalking.” 

Ziekterisico’s en nieuwe behandelingen

Het onderzoek van Sander van der Laan, Clint Miller en Chongzhi Zang duurt ongeveer 1,5 jaar. Het trio: “We verwachten dat integratie van publieke data en verdere data-analyses ervoor zorgt dat we een beter idee krijgen van welke genen tot expressie komen en welke celtypes van belang zijn. Dankzij de plaque-atlas kunnen we een stap maken naar het ontwikkelen van nieuwe biomarkers, stofjes die je kunt meten in het bloed waardoor je kunt bepalen wat de ziekterisico’s zijn voor patiënten. Onze plaque-atlas maakt het ook mogelijk om in de toekomst nieuwe behandelingen te ontwikkelen voor hart- en vaatziekten.”