Nieuwe bestraling kan erecties bij prostaatkanker beter behouden

Tijdens de behandeling voor prostaatkanker kunnen patiënten last hebben van erectieproblemen als gevolg van de bestraling. Voor deze patiënten zijn er nu goede eerste tussentijdse resultaten van de ERECT-trial. In deze studie laten onderzoekers van het UMC Utrecht zien dat een precisiebestraling met de MR-Linac zenuwen en bloedvaten rondom de prostaat kan sparen. Hierdoor neemt de kans op het behouden van erecties toe.

Hoe kan precisiebestraling de erecties bij prostaatkanker behouden?

In Nederland wordt jaarlijks bij ongeveer 13.000 patiënten prostaatkanker vastgesteld. Bij zo’n 20 procent van hen gaat het om een tumor met matig risico, die beperkt blijft tot de prostaat. Voor deze groep is de overlevingskans na een operatie of uitwendige bestraling zeer goed, maar een veelvoorkomend nadeel van beide behandelingen is dat veel patiënten moeite krijgen met het krijgen van erecties.

Wat zijn de voordelen van de MR-Linac bij prostaatkankerbehandeling?

In het UMC Utrecht behandelen we patiënten met prostaatkanker in de ERECT-trial met een zogenaamde zenuw- en vaatsparende bestraling. Dit doen we door gebruik te maken van een MR-Linac, een apparaat dat voor en tijdens de bestraling MRI-scans maakt. Zo kunnen artsen exact zien waar de prostaat én de structuren die belangrijk zijn voor het krijgen van erecties zitten.

“Met de MR-Linac kunnen we zeer nauwkeurig zien waar bloedvaten en zenuwen lopen die belangrijk zijn voor het krijgen van een erectie”," zegt arts-onderzoeker Tariq Lalmahomed van het UMC Utrecht over de voordelen van deze behandeling. "We proberen zo min mogelijk straling op deze structuren te laten komen, terwijl de prostaat de volledige therapeutische dosis ontvangt. We denken dat patiënten hierdoor een grotere kans hebben om hun erecties te behouden."

Wat zijn de voorlopige resultaten van de ERECT-trial?

In totaal zijn 70 patiënten in het UMC Utrecht zenuw- en vaatsparend bestraald. Zij worden drie jaar lang gevolgd. Bij aanvang van de studie hadden alle patiënten een indicatie voor radiotherapie zonder hormoontherapie en een goede erectiele functie.

“De voorlopige resultaten laten zien dat patiënten die met deze nieuwe techniek worden behandeld significant minder last hebben van erectiestoornissen dan patiënten die zonder zenuw- en vaatsparing op de MR-Linac worden bestraald”, aldus Lalmahomed. Deelnemers aan de ERECT-trial rapporteerden 12 en 18 maanden na de behandeling een veel lagere incidentie van erectiestoornissen.

Wat zeggen patiënten over hun erectiefunctie na de behandeling?

Uit een vragenlijst onder patiënten met matig-risico prostaatkanker die in het UMC Utrecht werden bestraald, bleek dat 85 procent van de patiënten voor behandeling nog seksueel actief was. Daarvan had 50 procent voor start van de bestraling ook nog redelijk tot goede erecties. Lalmahomed: “Voor patiënten die voor de behandeling nog seksueel actief zijn, kan het behoud van de erectie een groot verschil maken in hun dagelijks leven.”

Hoe kan de nieuwe bestralingstechniek de kwaliteit van leven verbeteren en wat zijn de lange-termijnverwachtingen?

Deze tussentijdse resultaten laten zien dat het mogelijk is om met precisiebestraling de kwaliteit van leven na prostaatkankerbehandeling te verbeteren. “Of deze vorm van bestralen inderdaad effectief is, weten we pas als de volledige follow-upperiode van drie jaar is afgerond”, legt Lalmahomed uit. “Dan pas weten we of het verschil in erectiele functie behouden blijft op de lange termijn en wat de oncologische uitkomsten zijn.”

Als blijkt dat deze vorm van bestralen inderdaad effectief is bij deze patiëntengroep, kan de behandeling in de toekomst mogelijk aan een grotere groep prostaatkankerpatiënten worden aangeboden.”

Lalmahomed T, Teunissen F, de Boer J, van Melick H, Verkooijen H, Meijer R, Wortel R, van der Voort van Zyp J: “The EREctile function preservation for prostate Cancer radiation Therapy (ERECT) trial (NCT04861194): preliminary results up to 18 months.” Radiotherapy and Oncology. 2025; 206(1), 1924-1925.