De huidige behandelingen van hartziekten zijn nog steeds gebaseerd op onderzoek bij mannen en hebben daardoor waarschijnlijk minder effect op het vrouwenhart. “We moeten dus op zoek naar nieuwe op vrouwen gerichte therapieën”, zegt onderzoeker Alain van Mil. “In ons lab Experimentele Cardiologie onderzoeken we hiervoor de verschillen tussen het mannen- en vrouwenhart op het allerkleinste – cellulair en moleculair – niveau, dus in de hartspiercel zelf.”

Medicijnen testen zonder proefdieren

Bij de Cardiologie van het UMC Utrecht wordt gewerkt volgens de allernieuwste methoden om therapieën te vinden voor hartreparatie. “Zo ontwikkelen we geavanceerde celkweekmodellen om verschillende hartziekten na te bootsen”, vertelt Alain. “Met deze modellen kunnen we de ziekte in het lab onderzoeken en nieuwe medicijnen testen, zonder gebruik van proefdieren. Hiervoor werken we met zogeheten geïnduceerde pluripotente stamcellen (IPS) van de patiënt zelf. Voor het verkrijgen van deze cellen hoeven we alleen maar wat bloed af te nemen. De witte bloedcellen herprogrammeren we vervolgens naar een soort embryonale stamcel. Vanuit deze stamcel kan elk type cel, weefsel en orgaan gevormd worden, zo ook de hartspiercellen die we nodig hebben voor ons onderzoek.”

Broers en zussen

Voor het onderzoek worden cellen van mannen en vrouwen gebruikt. Alain: “En dan van broers en zussen om de genetische variatie zo klein mogelijk te houden. We onderzoeken zowel gezonde als zieke hartspiercellen op hun vorm, functie en moleculaire eigenschappen. Zoveel mogelijk verschillen tussen de cellen van mannen en vrouwen brengen we hiermee in kaart. We verwachten dat de moleculaire eigenschappen van de mannelijke en vrouwelijke hartspiercel van elkaar verschillen, wat weer effect heeft op de vorm en functie ervan. Wat verder bekend is, is dat de vrouwelijke hartspiercellen wat eerder worden vervangen dan de mannelijke. Hartspiercellen delen zich namelijk vrijwel niet, maar gedurende een mensenleven wordt toch zo’n 50% van de cellen vervangen.”

Als alle verschillen in kaart zijn gebracht is te zien hoe de vrouwelijke hartspiercellen anders op bepaalde medicijnen reageren dan de mannelijke. Het doel is te komen tot nieuwe effectieve medicijnen voor vrouwen met hartfalen.

Pleister voor het hart

Naast nieuwe medicijnen wordt er veel verwacht van hartspierreparatie als een van de toekomstige therapieën voor hartfalen. “In ons lab maken we een soort hartweefselpleisters waar tientallen miljoenen gezonde hartspiercellen in zitten die het falende hart kunnen ondersteunen en de pompfunctie verbeteren”, besluit Alain. “Door deze pleisters te maken met specifiek vrouwelijke hartcellen, zetten we een eerste belangrijke stap in gerichte hersteltherapie voor vrouwen met hartfalen.”

Verder lezen?

Lees meer over hartfalen op umcutrecht.nl