MRI-geleide bestraling biedt mogelijkheden voor een meer nauwkeurige behandeling, ook bij uitzaaiingen van kanker in de lymfeklieren. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Anita Werensteijn-Honingh van het UMC Utrecht. Ze promoveerde op 24 mei. Hieronder lees je meer over de belangrijkste resultaten van haar onderzoek en wat dat betekent voor mensen met kanker en uitzaaiingen in de lymfeklieren.

Als kanker uitzaait, is dat vaak als eerste naar de lymfeklieren. Zitten de uitzaaiingen maar in een paar lymfeklieren, dan is een behandeling met bestraling mogelijk. Met de straling uit het bestralingsapparaat kan de radiotherapeut (bestralingsarts) de uitgezaaide kankercellen doden. Dat gebeurt bij de lymfeklieren in 3 tot 5 bestralingssessies.

Door de uitzaaiingen lokaal met bestraling te behandelen, hoeven patiënten meestal pas later met andere behandelingen te starten, zoals chemotherapie of anti-hormoontherapie. Bij die behandelingen treden vaak meer bijwerkingen op en kan het fijn zijn als zo’n behandeling kan worden uitgesteld.

Bestraling van de lymfeklieren met de MR-Linac is meer nauwkeurig

Anita Werensteijn-Honingh onderzocht de bestraling van uitgezaaide kanker in de lymfeklieren met een nieuw bestralingsapparaat: de MR-Linac. Dit apparaat is grotendeels in het UMC Utrecht ontwikkeld. De MR-Linac is een combinatie van een bestralingsapparaat met een MRI-scanner. Voor, tijdens en na iedere bestraling krijgt de patiënt direct een MRI-scan. Hiermee is meer nauwkeurige bestraling mogelijk en hebben mensen met kanker minder last van bijwerkingen. Radiotherapeuten gebruiken de MR-Linac al veel voor de behandeling van prostaatkanker, longkanker en darmkanker.

Uit het onderzoek van Anita blijkt dat als deze patiënten uitzaaiingen krijgen in de lymfeklieren, je deze uitzaaiingen ook heel goed met de MR-Linac kunt bestralen. Ook op de lymfeklieren is bestraling met de MR-Linac meer nauwkeurig dan met het gewone bestralingsapparaat. “Het is niet nodig om alle mensen met uitzaaiingen in de lymfeklieren die bestraling geadviseerd krijgen met de MR-Linac te gaan behandelen, maar in een aantal situaties is zijn MRI-beelden tijdens de bestraling wel heel handig”, legt Anita uit.

Wanneer MRI-geleide bestraling van de lymfeklieren?

Op basis van haar promotieonderzoek raadt Anita aan om bestraling met de MR-Linac te doen als de uitzaaiing dicht bij een orgaan ligt dat heel gevoelig is voor bestraling. Bijvoorbeeld een lymfeklier met uitgezaaide darmkanker die naast de twaalfvingerige darm zit. “Met de MR-Linac kun je de bestraling beter richten en zoveel mogelijk voorkomen dat er teveel straling op het kwetsbare orgaan komt.”

Ook als er meerdere lymfelieren met uitzaaiingen zijn, kan de radiotherapeut bestraling met de MR-Linac overwegen. “Met de MRI-geleide bestraling kun je alle lymfeklieren tegelijk bestralen en de bestraling is dan ook preciezer dan op een gewoon bestralingsapparaat.”

Anita licht haar resultaten verder toe: “Bij bijna alle mensen die deelnamen aan ons onderzoek, konden we de uitzaaiingen in de lymfeklieren goed behandelen. Maar bij de meeste patiënten ontstonden binnen 2 jaar weer nieuwe uitzaaiingen. Er zijn aanwijzingen dat als je bestraling combineert met een andere behandeling, zoals tijdelijke anti-hormoontherapie, de nieuwe uitzaaiingen pas later komen. In volgende studies is het belangrijk om dit verder te onderzoeken.”

MR-Linac verder doorontwikkelen

Voor vervolgonderzoek raadt Anita ook aan om het bestralingsapparaat verder te ontwikkelen. “Een medisch-technisch apparaat is, anders dan de chemische formule van een medicijn, nooit af. Je kunt altijd weer dingen verbeteren”, legt ze uit. “We kunnen nog verdere winst behalen als het apparaat tijdens de bestraling tussendoor aanpassingen verwerkt die uit de MRI-scans komen. En uiteindelijk zouden we ook de duur van een bestralingssessie moeten verkorten. Als de behandeling korter duurt, beweegt het doelgebied ook minder, waardoor de bestraling nóg nauwkeuriger wordt. En natuurlijk is het voor de patiënten ook fijn als ze maar zo kort mogelijk onder het bestralingsapparaat hoeven te liggen.”

Meer informatie

Anita Werensteijn-Honingh promoveerde op dinsdag 24 mei aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Haar promotor is prof. Bas Raaymakers, co-promotoren zijn is dr. I. Schulz-Jurgenliemk en dr. ir. Petra Kroon-van Loon. Het proefschrift is getiteld: MRI-guided radiotherapy for patients with lymph node oligometastases. Anita is nu werkzaam als arts bij het UWV.

Handige links

• Lees verder over de MR-Linac en hoe deze behandeling werkt
• Profiel van Anita Werensteijn-Honingh op de website van de afdeling Klinische Fysica

Headerbeeld: illustratie door Harma Makken

Foto

Anita Werensteijn