Op het gebied van hart- en vaatziekten verschillen de seksen wezenlijk van elkaar. Die tweedeling is zelfs zichtbaar op het niveau van atherosclerotische plaques, de slagaderverkalking die tot zo’n infarct kan leiden. De plaques ontwikkelen zich anders bij de twee geslachten, zegt Hester den Ruijter. “Mannen hebben vaker instabiele plaques. Die scheuren open, wat zorgt voor het dichtslibben van de vaten en uiteindelijk een hartinfarct.” Dit in tegenstelling tot de stabiele plaques die vaker bij jongere vrouwen voorkomen. “Daarvan is het idee dat de cellen op de stabiele plaques loslaten. Zo ontstaan stolsels die een bloedvat kunnen blokkeren.”

Maar vooral de ‘mannelijke’ instabiele plaques kregen in het verleden de meeste aandacht in wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten. “De bevindingen zijn gebaseerd op 70 procent mannen en 30 procent vrouwen. En die verdeling klopt niet met hoe hart- en vaatziekten voorkomen in de maatschappij.”

Sekseverschillen op celniveau
Uit Hesters onderzoek, samen met Amerikaanse collega’s, bleek dat er een geslachtsspecifiek patroon bestaat in het gedrag van genen in het hartweefsel bij ernstig vaatlijden. De vrouwelijke patronen waren nog niet eerder ontdekt. Hester onderzoekt het gedrag van deze genen. Daarbij kijkt ze naar hart- en bloedvaten op zowel weefselniveau als celniveau. Het endotheel, het laagje cellen aan de binnenkant van hart en bloedvaten, blijkt een rol te spelen bij het ontstaan van slagaderverkalking en hart- en vaatziekten bij vrouwen. In dat proces lijken sekseverschillen een rol te spelen. “Stabiele plaques zorgen tóch voor hartinfarcten, vooral bij jongere vrouwen”, zegt Hester. “We denken dat dat komt doordat bij hen de endotheelcellen op de plaques loslaten. Die veronderstelling lijkt te kloppen met het beeld dat we zien in de kliniek.”

Risicotest
Hester en haar collega’s hopen in het bloed kenmerken te kunnen onderscheiden, die vooral bij vrouwen belangrijk zijn. Dat kan op termijn leiden tot een risicotest voor hart- en vaatziekten bij vrouwen. “Endotheelcellen dragen bij aan het celvrije DNA dat rondzwerft in de bloedbaan”, zegt Hester. “Wij nemen dat DNA onder de loep. Zo kunnen we de processen achter hart- en vaatziekten oppikken, en kunnen we hartinfarcten bij vrouwen beter voorspellen.”

Maar een daadwerkelijke risicotest op basis van celvrij DNA ligt niet zomaar op de plank. “We beginnen met onderzoeken bij vrouwen die al een hartinfarct hebben gehad op basis van een stabiele plaque”, zegt Hester. “Bij zo’n extreme groep zouden we een signaal in het DNA moeten kunnen oppikken.” Dat is zinvol om goed onderscheid te kunnen maken tussen patiënten met verschillende risico’s, zegt Hester. “Zo kun je ze verschillende behandelingen aanbieden. Een vrouw van 40 jaar wil je niet meteen preventieve medicatie voorschrijven, behalve als een test uitwijst dat zij een hoog risico heeft.”

Beslishulp
Een ander deel van Hesters onderzoek richt zich op klinisch toepasbaar onderzoek. Onlangs kende de Hartstichting een grote nationale subsidie toe voor onderzoek naar hart- en vaatziekten bij vrouwen. Hester coördineert dit onderzoek, dat als doel heeft om digitale beslishulpen te ontwikkelen. Eén daarvan is bestemd voor de huisarts. “De kans op een hartinfarct bij jonge vrouwen is kleiner dan bij mannen, waardoor vrouwen met klachten meestal niet worden doorverwezen”, zegt Hester. “We willen huisartsen helpen met het opmerken van hartinfarcten bij jonge vrouwen door terug te kijken in dossiers en daar relevante informatie uit te halen, zoals zwangerschapscomplicaties. Die informatie nemen we op in een beslishulp, die huisartsen kan helpen om te bepalen welke vrouw ze naar de cardioloog moeten doorverwijzen.”

Een tweede klinische beslishulp richt zich op het moment na de doorverwijzing. “Vrouwen maken mogelijk een ander soort hartinfarct door, dat gebaseerd is op vaatspasmen en problemen in de kleine vaten”, zegt Hester. Maar de enige manier om die diagnose te stellen is via een uitgebreide hartkatheterisatie: een onderzoeksmethode waarbij een cardioloog de vaten op en in het hart bestudeert. “Het is niet nodig om iedereen aan die hartkatheterisatie bloot te stellen. Met ons onderzoek willen we de cardioloog helpen om dat onderscheid te maken.”