Voor patiënten met chronisch hartfalen na een hartinfarct zijn weinig behandelopties beschikbaar. Saskia de Jager, Associate Professor Experimentele Cardiologie bij het UMC Utrecht, onderzoekt de rol van ontsteking bij die patiënten en mogelijke geneesmiddelen. ‘Voor veel van deze patiënten zijn geen curatieve behandelopties. We moeten toe naar een therapie op maat.’

Na een hartinfarct kan het hart in een staat van chronisch hartfalen terechtkomen. Bij systolisch hartfalen of HFrEF-falen is de ejectiefractie van het hart gereduceerd. ‘Na een infarct sterft een deel van de hartspier af’, zegt Saskia de Jager. ‘Het litteken wordt stijf, wat het samentrekken van het hart bemoeilijkt.’ Aan diastolisch hartfalen of HFpEF gaat vaak geen groot zuurstofgebrek van de hartspier vooraf. ‘Daarbij ontspant het hart niet goed, en vult het minder goed met bloed. Daardoor gaat er te weinig bloed naar de rest van het lichaam.’

Ontsteking in het hart
Saskia startte haar carrière op de faculteit Wis- en Natuurkunde van de Universiteit Leiden, waar zij met proefdiermodellen onderzoek deed naar ontstekingsreacties in bloedvaten en slagaderverkalking. Bij het UMC Utrecht kon ze haar onderzoek vertalen naar de klinische praktijk. Zij en haar collega’s ontdekten dat de twee vormen van chronisch hartfalen worden gekenmerkt door verschillende ontstekingsreacties. ‘Na een infarct infiltreren ontstekingscellen het hart om de schade op te ruimen’, zegt Saskia. ‘We zien dat die bij patiënten met chronisch hartfalen nooit helemaal weggaan. De blijvende cellen brengen schade toe aan de hartspiercellen die nog gezond zijn.’ Daarmee draagt ontsteking bij aan progressie van de ziekte: verergering van de klachten dus, tot de patiënt een steunhart moet dragen of zelfs op de wachtlijst moet voor een harttransplantatie.

Gluren bij de buren
Om die progressie in de chronische fase te stoppen, zoeken Saskia en haar collega’s naar een therapie die de ontsteking van het hart remt. ‘Het is recent bekend geworden dat minder hartfalen optreedt door een behandeling met anti-ontstekingstherapie’, zegt Saskia. Haar onderzoek draait daarom om het vinden van een therapie, waarvoor ze op zoek gaat bij andere vakgebieden. ‘Er is nu veel aandacht voor de biologicals uit de hoek van de auto-immuunziekten. We zien bij chronisch hartfalen veel overlap met ontstekingsgerelateerde aandoeningen, zoals in de reumatologie.’ Dat ze niet zelf achter de tekentafel zit, hindert haar niet. ‘Het is leuk om zelf iets nieuws te ontdekken, maar als er al een werkend geneesmiddel bestaat, hoef je daar niet zelf naar op zoek. Het is goed om te gluren bij de buren.’

Toch is een medicamenteuze therapie voor hartfalen nog ver weg, denkt Saskia. Terwijl de verwachting is dat het aantal patiënten met hartfalen de komende jaren alleen maar zal toenemen. ‘We kunnen niet iedereen zo’n dure biological voorschrijven. Daarom moeten we ons ook afvragen hoe we goedkopere behandelingen kunnen maken, bijvoorbeeld kleine stukjes eiwit in plaats van antilichamen, die toch een gewenst effect sorteren.’

Ontstekingsprofiel
Doel van Saskia’s onderzoek is een betere therapie voor patiënten met hartfalen. Ze hoopt dat ze voor hen op termijn risico-inschattingen kan maken op basis van ontstekingsprofielen. ‘Vooral voor de HFpEF-patiënten is nu weinig beschikbaar op curatief gebied. Bovendien is de populatie met hartfalen breed. Diabetes, roken en hoge bloeddruk spelen ook mee. We moeten naar een therapie op maat, zodat we individuele patiënten kunnen identificeren: wie heeft een hoger risico op snelle progressie, en wie niet?’

‘Bij een ontstekingsgerelateerde aandoening als chronisch hartfalen is de balans in het lichaam zoek’, zegt Saskia. ‘Het immuunsysteem is van slag. Wij willen die balans terugbrengen.’ Die zoektocht vindt ze het aantrekkelijke van haar onderzoek. ‘Bestuderen van deze aandoening en het immuunsysteem zorgt voor veel variatie in mijn dagelijks werk. We puzzelen, discussiëren, onderzoeken een werkingsmechanisme. Maar we bedenken steeds hoe we die kennis naar de kliniek kunnen brengen.’